Oto uczeń wyzywa Mistrza. Czy raczej – podpuszcza, prowokuje, a przy okazji – analizuje, portretuje, i daje mu ukłon.

    Zapraszamy do głosowania!

„Five obstructions” jest dokumentalnym zapisem swoistej potyczki, na jaką Lars von Trier wyzywa swego dawnego nauczyciela ze szkoły filmowej, Jorgena Letha. Rozgrywka toczy się przez kilka lat. Podczas prywatnych spotkań von Trier ustala jej reguły, po czym Leth kręci zadaną etiudę, przy kolejnym spotkaniu zaś ten pierwszy wydaje werdykt i – daje wyzwanie nowe.

Punktem wyjścia jest nakręcona w latach 60tych etiuda Letha „Perfect human”. Impresja, w której mężczyzna i kobieta, przedstawiciele owych ‘ludzi idealnych’ ... poruszają się (!) na wszelkie sposoby: tańczą, upadają, jedzą – a wszystko to nieco w stylistyce absurdu Da-Da, w tle zaś mamy z pozoru zwyczajny monolog: „Oto idealny człowiek. Dlaczego on tak tańczy? Dlaczego nie ma muzyki? ...” – niby nic, jednak całość nabiera (charakterystycznego bardzo dla Skandynawii), egzystencjalnego wymiaru, zawieszonego gdzieś między podziwem dla witalności człowieka a eksponowaniem go jako suchego, antropologicznego okazu.

Zadaniem Letha jest współczesne sparafrazowanie fragmentów własnego obrazu, na pięć różnych sposobów. Jakich? I mistrz, i uczeń znani są raczej z upodobania do realistycznych poetyk swoich filmów (Leth to dokumentalista, von Trier – wiadomo...), wyzwaniem jest więc nakaz wykorzystania bardzo współczesnych technik filmowania: montażowej i animowanej, za którymi Leth raczej nie przepada.

Pierwsza ‘obstrukcja’ (ha!) ogranicza ujęcie do 12stu klatek; druga, najmocniejsza chyba, ma dziać się na ulicy najbiedniejszego zakątku świata. Trzecia ma być całkowitym, montażowym freestyle’em. Czwarta animacją. Piąta – poddaniem się Letha pod reżyserskie dictum von Triera.

Z każdą z nich filmowiec radzi sobie znakomicie. Widać, że to rzemieślnik kina, i nawet krzywiąc się na wybór formy, z każdej wychodzi rzetelna etiuda. Każda z nich także modyfikuje znacząco przekaz „Idealnego człowieka”; użycie każdej determinuje, co oczywiste, inne odczytania.

Oprócz faktu, iż „Obstrukcje...” są swoistym wykładnikiem filmowej sztuki od kulis, bardziej zainteresowało mnie tło całości. Bo to przecież spotkanie dwóch artystów, potyczka jest tu raczej tylko pretekstem do dyskusji o ich spojrzeniu na świat, przez pryzmat obiektywu, rzecz jasna. Mimo pewnej pozy, jaką narzuca obu rozmówcom dokumentalny charakter filmu (nadmuchiwana arogancja von Triera, stoickie mentorstwo Letha...), podskórnie daje się wyczuć więź między nimi, wynikająca tak z rzemiosła jak i wspólnoty myśli. Przy każdym spotkaniu (wódka, cola,  kawior, i ten przeuroczy, rosnący von Trierowi drugi podbródek!..) dyskusje krążą wokół granic kina, zadań twórcy, dopuszczalnych norm prowokacji...

Jednym z mocniejszych akcentów jest pytanie von Trier'a, czy jego nauczyciel byłby zdolny przedstawić obrazek umierającego, afrykańskiego dziecka zilustrowany narracją: „Oto idealny człowiek...”. Leth swą drugą etiudę kręci w centrum biednej ulicy Bombaju; tonuje w niej perwersję, choć i tak daje przekaz mogący ukłuć: sam odgrywając główną rolę delektuje się (mucha, garnitur, obrus, wino...) smakowitą rybą, podczas gdy za jego plecami, zza foliowego parawanu, wyzierają twarze miejscowej Hinduskiej biedoty...

W etiudzie ostatniej Leth wygłasza monolog rozpisany przez von Triera. Czyta hołd (!) dedykowany sobie. Może patetyczny, może zbyt ckliwy, jednak... trafnie potwierdzający  eskapistyczny, oczyszczający cel sztuki – każdego rodzaju. Sztuki, którą twórcy „próbują oszukać świat, gdyż nie chcą być jego częścią...” ...

P.S.

Zapraszamy do naszej Kadrowni na przegląd próbek etiud Letha.

„5 nieczystych zagrań” /The Five Obstructions/   Gatunek: dokument Data premiery PL: grudzień 2001 Produkcja: Dania 2003 Reżyseria: Lars von Trier, Jorgen Leth Obsada: Claus Nissen - Idealny mężczyzna z filmu "Idealny mężczyzna" (1967) Majken Algren Nielsen - Idealna kobieta z filmu "Idealny mężczyzna" (1967) Jorgen Leth - Reżyser / Narrator z filmu "Idealny mężczyzna" (1967) Lars von Trier